Jest rok 1846. Edward Lear, angielski poeta i rysownik wydaje swoją książkę „A Book of Nonsense, by Derry Down Derry”. Uważa się, że to właśnie dzięki niemu limeryki zdobyły uznanie na świecie. Dlaczego jednak akurat 12 maja obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Limeryków? Jest to dzień urodzin artysty, a w tym roku świętujemy 210. rocznicę tego wydarzenia. Czym dokładnie są limeryki? Odpowiedź znajduje się poniżej.
Limerick — stolica limeryków
Limeryk to w dużym skrócie krótka, żartobliwa, a niekiedy groteskowa forma poetycka. Dodatkowo obfituje on w rymy, dzięki czemu jest przyjemniejszy w odbiorze. Zazwyczaj jest także pozbawiony metafor, z tego powodu trafia do większej grupy odbiorców. Zgodnie z tytułem, te krótkie rymowanki pochodzą z Irlandii. Natomiast swoją nazwę zawdzięczają jednemu z miast tego państwa. Mowa tutaj o Limerick.
Struktura limeryków jest bardzo prosta, ponieważ najczęściej liczą ok. 5 wersów. Pierwszy z nich informuje czytelnika o bohaterach i miejscu akcji, natomiast pozostałe przybierają postać anegdoty, która najczęściej zakończona jest puentą.
Limeryk to niesforne ziółko z ogrodu literatury angielskiej. Jakoś dziwnie przyjęło się też w Polsce, grunt okazał się podatny.
Wisława Szymborska
Prawie każdy potrafi przywołać utwór „Nic dwa razy…”, jednak mało kto wie, że noblistka oprócz zwyczajnych wierszy, tworzyła również limeryki. Najsłynniejszy jej zbiór w ramach tej formy stanowi książka „Rymowanki dla dużych dzieci”, dlatego poniżej kilka przykładów zaczerpniętych z tego dzieła:
Od sherry nogi czterry. Od brandy swędzenie wszędy.
Jędruś, gospodarz z Limanowej,
żywności nie uznawał zdrowej.
Na domiar złego nie był święty,
sypał do zupy detergenty
i niósł na stryszek do teściowej
Nie męcz aptek i lekarza, sam znajdź drogę do cmentarza
Jak pośmiać się z ponad 70. postaci historycznych?
Kolejnym, popularnym twórcą limeryków jest Jacek Urbański. Z wykształcenia jest on grafikiem i karykaturzystą. Napisał kilka tomów tych krótkich form i uszeregował je tematycznie. Wyróżniamy więc m.in.; „Limeryki nieco pikantne”, „Limeryki tatrzańskie” oraz „Limeryki od kuchni”. Na tapet wziąłem jednak „Limeryki o postaciach”. Doświadczenie z tworzenia karykatur różnych postaci pobudziło wyobraźnię autora, który przekłuł kreski i kształty w litery i wyrazy. Niektóre teksty opatrzone są także ilustracjami grafika.
Oto wybrane limeryki Urbańskiego:
Matejko — chociaż nie Styka,
akt babski pędzlem wyfikał.
A żona mu za to —
w pysk łapą plaskatą.
Przerobił więc akt na Stańczyka.
Kopernik, gdy humor miał pieski,
atramentem pobrudził deski.
Na tych deskach z Dorotą
igrał… I traktat oto:
„O obrotach ciał strasznie niebieskich”.
Curie-Skłodowska Marycha
rada nie rada wciąż wzdycha.
Nie chce żadnych namiastek
tylko męski pierwiastek,
więc promienna codziennie nań czyha.
Limeryki egzotyczne jak pieprz
Listę twórców na Międzynarodowy Dzień Limeryków w moim zestawieniu zamyka Mariusz Parlicki. Autor na swoim koncie ma wiele tekstów poetyckich: wiersze, książki oraz teksty krytyczne.
Jego publikacje ukazują się także w prasie. Autor ponadto skonstruował nietuzinkową definicję limeryków:
To dzięki limerykom możemy dowiedzieć się na przykład:
– dlaczego Zuzanna z Tuluzy ma tu i tam luzy,
– co myśli Władimir siedzący nad Ujem, o tym, co dziś do niego ja czuję; […]
czy wreszcie…
– co się dzieje, gdy wejdą do stajni dwaj chłopcy nieobyczajni i- co pewnemu panu staje na widok „Damy z gronostajem”.
Parlicki, podobnie jak Urbański, również stworzył szeroką bazę tematyczną żartobliwych anegdot. Na stronie parlicki.pl/limeryki znajdziemy zatem cykle powiązane m.in. z Grecją, z Rosją, z Afryką, ze środowiskiem LGBTQ oraz te nawiązujące do bajek.
Ja jednak postanowiłem przywołać kilka utworów z sekcji „Limeryki z pieprzykiem”. Oto one:
Dwie ponętne babki z Piły
Miały w pracy niezłe tyły.
Cała reszta załogi wiedziała
Jakimi częściami ciała
Te tyły zabezpieczyły.
Ufoludek, co przybył z Saturna,
Dopadł Jagnę z okrzykiem: – O kurna,
Bo szukał żony,
A był zielony,
Ona zaś – niezielona i jurna.
Święty
Walenty
To przez ciebie
Muszę o wodzie i o chlebie
Żyć, płacąc alimenty.
Jak widać, limeryki są znacznie bardziej przystępną figurą poetycką, niż wiersze. Być lektura tego artykułu zachęci Cię do napisania takiego tekstu, ponieważ Międzynarodowy Dzień Limeryków to doskonała okazja do spróbowania swoich literackich sił.
DAMIAN STESSEL
Po więcej ciekawych tekstów ze świata kultury zapraszamy tutaj – meteor.amu.edu.pl/programy/kultura/
