Czarna „13” – mało kto dziś pamięta o legendzie przedwojennej koszykówki, a przecież wśród pierwszych historycznych mistrzów Polski znaleźli się późniejsi reprezentanci Polski i olimpijczycy. To właśnie w poznańskiej drużynie harcerskiej im. hetmana Zamoyskiego pierwsze sportowe doświadczenia zbierali m.in. zdolni bracia Zbigniew i Zdzisław Kasprzakowie czy Janusz Patrzykont, późniejszy trener Lecha.
,,Bo Trzynastka idzie stale wprzód, bo Trzynastka nie zna co to trud’’
Poznańska Trzynastka, jedna z najbardziej znanych i zasłużonych drużyn harcerskich w stolicy Wielkopolski, rozpoczęła działalność 2 lutego 1919 roku przy gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu. W dniu powstania nie miała ani słynnego numeru „13”, ani czarnych barw, a jej patronem był hetman Stanisław Żółkiewski. Drużyna składała się z siedmiu zastępów, nad którymi piecze sprawował pierwszy drużynowy, 17-letni uczeń Antoni Kopczyński. W czerwcu 1919 roku, wraz z podziałem na starszych i młodszych harcerzy, młodsza część otrzymała nowego patrona – hetmana Jana Zamoyskiego, później obejmującego całość drużyny. W 1920 roku przyznano zespołowi numer „13”, a dwa lata później wprowadzono charakterystyczne czarne chusty, które wprowadził Mieczysław Wasilewski, późniejszy komendant Chorągwi Wielkopolskiej, używający pseudonimu Czarny Wilk.
W czasach wolnej Polski Czarna „13’’ zaliczana była do najważniejszych drużyn w wielkopolskiej chorągwi. Jej struktury szybko się rozrastały, by na początku 1920 roku mieć w swoich szeregach ponad stu harcerzy. W 1929 roku „13” hucznie obchodziła 10-lecie istnienia oraz współorganizowała 11. Zlot Narodowy w Poznaniu, a jeszcze w tym samym roku druhowie uczestniczyli w Międzynarodowym Zlocie Skautów w angielskim Arrew Park. Dużym wyróżnieniem było również asystowanie podczas powitania trumny z ciałem Karola Szymanowskiego w 1937 roku. Przedwojenny okres funkcjonowania drużyny domknęły obchody 20-lecia jej istnienia, a następnie udział w wyprawie reprezentacyjnej Związku Harcerstwa Polskiego do rumuńskiej Curtea de Argeş.
W latach 1927-1929 przy drużynie działała sekcja sportowa, której głównym inicjatorem i organizatorem był Zbigniew Kasprzak. Cieszyła się dużym zainteresowaniem, a jej członkowie w szybkim czasie zaczęli osiągać sukcesy w grach sportowych – koszykówce, czy dopiero zyskujących na znaczeniu piłce siatkowej i ręcznej. Druhowie, oprócz reprezentowania drużynowego oddziału sportowego, zrzeszeni byli w innych poznańskich klubach oraz brali udział w działalności gimnazjalnego koła sportowego, uczestnicząc w ten sposób w zawodach szermierczych, pływackich czy wioślarskich. Nie brakowało także reprezentantów sportów zimowych – łyżwiarzy, hokeistów. Sport miał wówczas charakter amatorski, uprawiano go dla rozwoju ciała i ducha, w imię idei. Wielu zawodników trenowało różne dyscypliny, stawiając przede wszystkim na wszechstronność, przy czym sporty drużynowe często traktowano jako formę przygotowań i szlifowania różnych umiejętności. W ciągu dwóch lat sekcją kierował druh Radzimiński, a sam oddział miał potencjał na rozszerzenie swojej działalności.
Mistrzostwo na inaugurację
Na początek kilka faktów. Korzenie polskiej koszykówki sięgają XIX wieku, jednak dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gry sportowe na dobre zyskały na popularności, a koszykówka stała się sportem powszechnie nauczanym w średnich i wyższych klasach szkół. W wielu placówkach zaczęły powstawać szkolne i harcerskie drużyny sportowe, a niedługo potem zaczęto organizować pierwsze zawody. Głównymi ośrodkami rozwoju koszykówki na przedwojennej mapie Polski stały się Warszawa, Kraków, Lwów, Poznań i Łódź. W 1928 roku powołano zaś do życia Polski Związek Gier Sportowych pod kierownictwem znanego działacza sportowego, dr Tadeusza Chrapowickiego. Związek szybko ujednolicił przepisy gier sportowych i rozpoczął starania się o organizację mistrzostw.
Pierwsze mistrzostwa Polski odbyły się w dniach 19-21 października 1928 roku w Łodzi. Głównym organizatorem zawodów był entuzjasta gier sportowych por. Paweł Woskowicz. Oprócz niego za przeprowadzenie turnieju odpowiadali lokalni działacze skupieni wokół łódzkiego Ośrodka Wychowania Fizycznego, którzy od trzech lat organizowali mistrzostwa miasta. Do turnieju zgłosiło się sześć drużyn z trzech miast: Absolwenci Łódź, Triumph Łódź, YMCA Łódź, Czarna „13” Poznań, HKS Varsovia Warszawa i Polonia Warszawa. Uczniów gimnazjum im. Bergera w Poznaniu do udziału w turnieju zachęcił inicjator drużyny i trener – Wąsowski, który mieszkał wcześniej w Stanach Zjednoczonych i był świadkiem rozwoju amerykańskiej koszykówki.
Zawody zorganizowano na zasadzie finałów krajowych, które poprzedziły mistrzostwa okręgowe, lecz Łodzianie nie sprostali jednak temu zadaniu. Największe zastrzeżenia można było mieć do ich stronniczości, zarówno przed, jak i w trakcie trwania finałów. Za obowiązującą przyjęto regułę turnieju pucharowego przeprowadzonego według niezależnego losowania. Organizatorzy zastąpili losowanie dopasowaniem do drużyn łódzkich pozostałych przeciwników tak, by zespoły gospodarzy nie zetknęły się ze sobą już w pierwszej rundzie. Słabością było także nieodpowiednie rozłożenie meczów w czasie, przez co drużyny niekiedy miały niespełna pół godziny przerwy między jednym a drugim spotkaniem.
Runda eliminacyjna
Pierwszy etap turnieju nie obył się bez problemów, które pojawiły się już w pierwszym meczu. Podczas pojedynku między poznańską „13” a YMCA Łódź jeden z poznaniaków z powodu urazu musiał opuścić boisko, a na jedno miejsce desygnowano rezerwowego. Później kontuzjowany koszykarz był w stanie wrócić na boisko, zmieniając innego gracza innego niż ten, który go zastępował. Wygrała „13” wynikiem 18:15, jednak YMCA złożyła protest, który niespodziewanie został uwzględniony. Pojedynek został powtórzony dzień później, w którym YMCA doznała drugiej porażki – 16:11
W pierwszej rundzie porażkę zanotowali także faworyci gospodarzy – Absolwenci, którzy przegrali 26:14 z Varsovią, mimo że po pierwszej połowie prowadzili i zdawali się kontrolować przebieg spotkania. Ostatni mecz dnia pomiędzy Triumphem a Polonią został przerwany w 17 minucie przy stanie 8:3. Powodem były opady deszczy, a spotkanie dokończono dzień później. Zwycięsko z zawieszonego starcia wyszła drużyna gospodarzy.
Wyniki:
– 19.10 – Czarna Trzynastka Poznań – YMCA Łódź – 18:15 (do przerwy 10:9) *unieważniony
– 19.10 – HKS Varsovia Warszawa – Absolwenci Łódź – 26:14 (do przerwy 6:10)
– 19.10 – Triumph Łódź – Polonia Warszawa – 22:11 (do przerwy 12:4) *mecz przerwany
– 20.10 – Czarna Trzynastka Poznań – YMCA Łódź – 16:11 (do przerwy 8:3)
Mecz o 4 miejsce
W następnym etapie turnieju podzielono zespoły na lepsze i gorsze, zgodnie z uzyskanymi rezultatami. Następnie losowano spośród nich drużyny z gwarancją udziału w meczu docelowym oraz takie, które o finał A musiały zagrać między sobą w finale B. Zapewniony udział w spotkaniu o 4 miejsce miała drużyna Absolwentów. Jej rywalem miał być najlepszy z pozostałych dwóch najgorszych zespołów rundy eliminacyjnej, a więc Polonia lub YMCA. Kwalifikacje pewnie wygrali warszawiacy, 27:13, dzięki czemu to oni zagrali z Absolwentami o lokatę tuż za podium. Zwycięsko z docelowego pojedynku wyszła jednak drużyna gospodarzy, która pokonała Polonię aż 30:14. Wynik ten stanowił dla łodzian duże rozczarowanie, którzy byli wciąż aktualnymi mistrzami okręgu.
Wyniki:
– 20.10 – Polonia Warszawa – YMCA Łódź – 27:13
– 20.10 – Absolwenci Łódź – Polonia Warszawa – 30:14
Mecz finałowy
W decydującym meczu, w drodze losowania, zapewniony udział miała Czarna „13”. Tak, jak w przypadku starcia o 4 miejsce, udział w wielkim finale drugiej drużynie gwarantowała dopiero wygrana w finale B. W kwalifikacjach wystąpili koszykarze HKSu, którzy w pierwszej fazie turnieju pokonali łódzkich Absolwentów. Ich rywalem był najlepiej radzący sobie zespół gospodarzy – Triumph Łódź, który do finałów trafił po przerwanym i wznowionym następnego dnia pojedynku z inną drużyną ze stolicy, Polonią. W finale B Varsovia zwyciężyła w stosunku 22:17, chociaż w spotkanie weszła gorzej od rywali i w drugiej połowie musiała gonić wynik.
W wielkim finale warszawiacy zagrali zatem przeciwko harcerskiej „13”. Po stronie Warszawy zagrali Kapałka I, Kapałka II, Koźmiński, Czyżykowski i Zgliński, a poznańską drużynę reprezentowali Kasprzak I, Kasprzak II, Niesiołowski, Wąsowski, Bielajew oraz Sikorski. Spotkanie było jednostronne, a za najlepszego zawodnika uznano Niesiołowskiego, który zdobył aż 10 punktów. Ostatecznie harcerze z Poznania rozgromili przeciwników 22:9, udowadniając, że są najlepszym zespołem w Polsce, a zarazem pierwszym, historycznym mistrzem Polski.
Wyniki
– 21.10 – HKS Varsovia Warszawa – Triumph Łódź – 22:17 (do przerwy 9:13)
– 21.10 – Czarna Trzynastka Poznań – HKS Varsowia Warszawa – 22:9 (do przerwy 12:2)
Klasyfikacja końcowa:
1) Czarna „13” Poznań
2) HKS Varsovia Warszawa
3) Triumph Łódź
4) Absolwenci Łódź
5) Polonia Warszawa
6) YMCA Łódź
Agata Fojut
***
Po więcej ciekawych tekstów ze świata sportu zapraszamy tutaj –> Planeta Sportu
